تخم‌های بسیاری از ماهیان آب شیرین بعد از فعال‌سازی و تماس با آب حالت چسبنده پیدا می‌کنند که علت آن وجود مولکول‌های گلیکوپروتئینی در بخش خارجی آنهاست. در تاسماهیان چهارمین لایه تخم (jelly coat) بعد تماس با آب ترشح شده و موجب بروز چسبندگی می‌شود. در ماهیان استخوانی این امر توسط لایه زونارادیاتای خارجی صورت می‌گیرد. چسبندگی تخم‌ها در تخم‌ریزی طبیعی یا شرایط کنترل شده بر بسترهای مخصوص دارای اهمیت است، چرا که به مولدین فرصت استقرار تخم-ها در مکان‌هایی با مناسب‌ترین شرایط محیطی را داده و از جابجایی تخم‌ها توسط آب جلوگیری می کند. همچنین تخم‌ها می‌توانند توسط والدین محافظت شوند که حاصل آن افزایش بقای تخم‌هاست. اما چسبندگی تخم‌ها تحت شرایط تفریخگاهی مطلوب نبوده و انباشتگی تخم‌های متصل بهم منجر به تلفات در اثر آنوکسی و رشد قارچ‌ها می‌شود. بنابراین یکی از مراحل تکثیر مصنوعی این قبیل ماهیان رفع چسبندگی تخم‌ها پیش از انکوباسیون می‌باشد. روش‌های رفع چسبندگی را می‌توان به 3 دسته فیزیکی، شیمیایی و آنزیمی تفکیک نمود. روش‌های فیزیکی شامل سایش تخم‌ها با موادی نظیر رس، پودر تالک و نشاسته می‌باشد. کاهش نرخ تفریخ و طولانی بودن پروسه از نکات منفی روش‌های فیزیکی می‌باشد. معمول‌ترین روش‌های شیمیایی استفاده از کاربامید، اسید‌تانیک، پودر شیر و سولفیت-سدیم می‌باشد. با توجه به ماهیت گلیکوپروتئینی لایه چسبنده، کاربرد آنزیم‌های پروتئاز برای رفع چسبندگی موثر بوده و منجر به نتایج بهتری از دیدگاه نرخ تفریخ و مدت زمان انجام کار می‌شود. برای انتخاب روش مناسب می‌بایست به میزان تفریخ یا نمو طبیعی جنینی، مدت زمان انجام کار و هزینه توجه داشت.

واژه‌های کلیدی: چسبندگی تخم، رفع چسبندگی، پوشش ژلاتینی، گلیکوپروتئین

متن کامل [PDF 840 kb]   (6775 دریافت)